‘దీపావళి’ పండుగ ప్రత్యేకం ‘దీపావళి’ అంటే దీపాల వరుస అని అర్థం. జ్ఞానానికీ .. సద్గుణ సంపత్తికి ప్రతీకగా నిలిచే దీపానికి మన సంస్కృతిలో ఎంతో ప్రాధాన్యత వుంది.
లక్ష్మీ స్వరూపంగా భావించే దీపాన్ని వెలిగించడంతోనే ప్రతి శుభకార్యం మొదలవుతుంది. అలాంటి దీపం యొక్క ప్రాధాన్యతను గురించి ‘అగ్ని పురాణం’ మొదలు అనేక పురాణాలు వివరిస్తున్నాయి. ప్రతి పండుగలోను దీపం ప్రధాన పాత్రను వహించినా, దీపాలు వెలిగించడమే ప్రధానంగా జరుపుకునే పండుగగా ‘దీపావళి కనిపిస్తుంది. దీప మాలికలతో లక్ష్మీదేవికి ఆహ్వానం పలికే పండుగ ఇది .. ఆ తల్లికి ప్రీతిపాత్రమైనవి సమర్పించుకుని సంపదలను అనుగ్రహించమని కోరే పర్వదినం ఇది.
ఆశ్వయుజ బహుళ అమావాస్య రోజున వచ్చేదే దీపావళి. నరక చతుర్ధశి .. దీపావళి .. బలి పాడ్యమి అంటూ ఈ పండుగను ఇక్కడ మూడు రోజుల పాటు జరుపుకుంటారు. పూర్వం లోక కంటకుడైన నరకాసురుడిని, సత్యభామ సహితుడైన శ్రీకృష్ణుడు సంహరించినందుకు గుర్తుగా ఈ పండుగను జరుపుకుంటూ వుంటారు. ఈ రోజున తెల్లవారు జామునే నిద్రలేచి నువ్వుల నూనెతో తలంటుకుని స్నానం చేయాలి. నూతన వస్త్రాలను ధరించి గుమ్మానికి మామిడి తోరణాలు కట్టాలి. ఇంటిని మంగళకరంగా అలంకరించి శుభ్రంగా .. పవిత్రంగా ఉంచాలి. పూజా మందిరంలో లక్ష్మీదేవిని ప్రత్యేకంగా అలంకరించాలి.
ఈ రోజున ఉదయం నుంచి ఉపవాస దీక్షను చేపట్టి, సాయంత్రం వేళ లక్ష్మీదేవిని పూజించే సంప్రదాయం కనిపిస్తుంది.వైకుంఠంలో శ్రీమహావిష్ణువును సేవిస్తూ వుండే లక్ష్మీదేవి, ఈ రోజు సాయంత్రం వేళలో భూలోకానికి వచ్చి ప్రతి ఇంటిముందుగా వెళుతుందనే విశ్వాసం వుంది. అందువలన అందరూ తమ వాకిట్లో దీపాలు వెలిగించి ఆ తల్లికి స్వాగతం పలుకుతారు .. అంకితభావంతో ఆరాధిస్తారు. పవిత్రత .. ప్రశాంతత కలిగిన పరిశుభ్రమైన ఇళ్లలో లక్ష్మీదేవి తన ‘కళ’ను ఉంచి వెళుతుందని భావిస్తుంటారు. అందువల్లనే ఆ తల్లికి నచ్చిన అలంకరణలు చేస్తుంటారు .. నచ్చిన నైవేద్యాలను సమర్పిస్తుంటారు.
రావణ సంహారం అనంతరం సీతా సమేతంగా అయోధ్యకి చేరుకున్న శ్రీరాముడికి పట్టాభిషేకం జరుగుతుంది. ఆ సందర్భాన్ని పురస్కరించుకుని అయోధ్య ప్రజలు బాణాసంచా కాలుస్తూ సంబరాలు జరుపుకున్నట్టుగా ఆధ్యాత్మిక గ్రంథాలు చెబుతున్నాయి. ఇక రాక్షస రాజైన బలిచక్రవర్తిని శ్రీ మహావిష్ణువు పాతాళానికి అణగద్రొక్కబడిన సందర్భంగా కూడా ఆనాటి ప్రజలు బాణా సంచా కాలుస్తూ సంతోషాలు పంచుకున్న ప్రస్తావన ఆధ్యాత్మిక గ్రంథాల్లో కనిపిస్తుంది. వీధులన్నీ .. వాడలన్నీ దీపకాంతులు వెదజల్లుతూ సందడిగా కనిపించే దీపావళి, సఖ్యతకీ .. సౌభాగ్యానికి .. సంపదలకు సంకేతంగా అనిపిస్తూ .. అసలైన ఆనందానికి ఆనవాలుగా నిలుస్తుంది.
— పెద్దింటి గోపీకృష్ణ